Specjalny zasiłek opiekuńczy. Wszystko, co warto o nim wiedzieć

Choroba lub niepełnosprawność jednego z członków rodziny może utrudniać jej funkcjonowanie. Nierzadko wymaga to wielu wyrzeczeń, wprowadzenia zmian i rezygnacji z obowiązków zawodowych. Z tego względu ustawodawca przewidział specjalny zasiłek opiekuńczy, przyznawany od 1 stycznia 2013 roku. Przysługuje on osobom, które nie mogą podjąć pracy lub rezygnują z zatrudnienia, ponieważ sprawują opiekę nad osobą z niepełnosprawnością. W odróżnieniu od świadczenia pielęgnacyjnego, w przypadku tego zasiłku nie uwzględnia się daty powstania niepełnosprawności.

Zasiłek opiekuńczy na osobę niepełnosprawną

Opieka nad osobą z niepełnosprawnością zawsze powoduje pewne trudności. Jak łatwo się domyślić, najczęściej wymieniane problemy mają związek z pieniędzmi. Wydatki na leczenie, rehabilitację, konieczność ograniczenia lub rezygnacji z pracy – to główne czynniki, które wpływają na funkcjonowanie rodziny osoby wymagającej opieki.

Takie wnioski przedstawiają m.in. wyniki badania Jakość życia osób z niepełnosprawnością i ich rodzin w perspektywie zewnętrznej i wewnętrznej. Autor podkreśla, że niski dochód wywiera ogromny wpływ na ocenę jakości życia opiekuna dziecka z niepełnosprawnością. Wśród podstawowych trudności wymienia problemy finansowe, które wynikają przede wszystkim z:

• konieczności zakupu drogich leków,
• inwestowania w sprzęt rehabilitacyjny i usprawniający,
• wymogu całodobowej opieki,
• konieczności wyjazdów i przebywania pod opieką opiekuna np. w szpitalu czy na badaniach,
• oraz z już wspomnianej konieczności przerwania lub ograniczenia pracy zawodowej osoby sprawującej opiekę.

Wszystko to może skutkować obniżeniem statusu materialnego rodziny.

Specjalny zasiłek opiekuńczy – kwota

Jak widać, celem omawianego zasiłku jest pomoc osobom, które są zdolne do pracy, ale rezygnują z niej po to, aby móc opiekować się niepełnosprawnym członkiem rodziny.

Ujmując temat dokładniej, taka forma wsparcia finansowego przysługuje:

• małżonkom
• i osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, czyli głównie krewnym w linii prostej i rodzeństwu (według przepisów ustawy z dnia 25.02.1964 roku k.r.o.).

Osoby te nie podejmują zatrudnienia ani innej pracy zarobkowej, bądź rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu zapewnienia stałej, całodobowej opieki nad:

• osobą z orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym;
• osobą z orzeczeniem o niepełnosprawności, która wymaga długotrwałej lub stałej opieki i pomocy drugiej osoby ze względu na ograniczenia w samodzielnym funkcjonowaniu;
• oraz nad dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności, które wymaga obecności i wsparcia drugiej osoby podczas rehabilitacji, leczenia i edukacji.

Kwota specjalnego zasiłku opiekuńczego od 1 listopada 2018 roku wynosi 620 zł miesięcznie. Jego waloryzacja ma miejsce co 3 lata.

Kto może otrzymać specjalny zasiłek? Rolnicy i ich rodziny

Warto wiedzieć, że zasiłek opiekuńczy przysługuje również osobom zarejestrowanym w KRUS. Takie wsparcie mogą otrzymać rolnicy, ich małżonkowie oraz domownicy. Warunek? Zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w nim.

W przypadku specjalnego zasiłku dla rolnika konieczne jest złożenie zaświadczenia o zaprzestaniu prowadzenia gospodarstwa lub pracy w nim. Osoba ubiegająca się robi to pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. W tym celu musi zawrzeć w dokumencie klauzulę o następującym brzmieniu: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”.

Zasiłek opiekuńczy na osobę niepełnosprawną a wysokość innych świadczeń rodzinnych

Niestety nie można pobierać jednocześnie specjalnego zasiłku opiekuńczego i np. przysługującego świadczenia pielęgnacyjnego. Jeśli dana osoba spełnia kryteria do pobierania obydwu form wsparcia, musi wybrać jedno ze świadczeń:

W przypadku zbiegu uprawnień do następujących świadczeń

• świadczenia rodzicielskiego lub
• świadczenia pielęgnacyjnego, lub
• specjalnego zasiłku opiekuńczego, lub
• dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, lub
• zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów

–   przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną (za: https://www.gov.pl/web/rodzina/specjalny-zasilek-opiekunczy).

Nie dziwi więc, że większość osób preferuje wybór świadczenia pielęgnacyjnego, które od 1 stycznia 2022 roku wynosi 2119 zł. W jego przypadku nie ma też żadnego kryterium dochodowego (z kolei kryterium dochodowe dla specjalnego zasiłku omawiamy w kolejnym akapicie). Jednak pewną przewagą omawianego w tym tekście zasiłku jest fakt, że „opiekuńczy” przysługuje bez względu na moment powstania niepełnosprawności. Za to do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego wymagany jest wskazany moment powstania niepełnosprawności, czyli:

• nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub
• w trakcie nauki w szkole bądź w szkole wyższej, ale nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Specjalny zasiłek opiekuńczy: kryterium dochodowe

Co wpływa na możliwość otrzymania specjalnego świadczenia opiekuńczego? Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje wtedy, gdy łączna wysokość dochodu rodziny osoby sprawującej opiekę i rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 764 zł netto. Jest to ustalane na podstawie dochodów z roku, który poprzedza okres zasiłkowy, przy czym uwzględnia się utratę i uzyskanie dochodu.

Dokumenty potwierdzające dochód to oświadczenia członków rodziny o dochodach w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy. W okresie zasiłkowym 2022-2023, trwającym od 1 listopada 2022 do 31 października 2023, trzeba wykazać dochody za rok 2021 z uwzględnieniem zmian wysokości dochodów członków rodziny.

Zasiłek opiekuńczy na niepełnosprawne dziecko i osobę dorosłą

Aby otrzymać specjalne świadczenie opiekuńcze nie trzeba rejestrować się w PUP jak osoba bezrobotna czy poszukująca pracy. Nie wpływa to w żaden sposób na uprawnienie do specjalnego zasiłku opiekuńczego. Aktualnie ustalone prawo wskazuje, że za dochód w rodzinie osoby sprawującej opiekę, uważa się dochody (art. 3 pkt 16 ustawy o świadczeniach rodzinnych):

• małżonków,
• rodziców dzieci,
• opiekunów faktycznych dziecka,
• pozostających na utrzymaniu dzieci w wieku do 25. roku życia,
• dzieci, które ukończyły 25. rok życia i legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności (https://www.gov.pl/web/rodzina/specjalny-zasilek-opiekunczy).

Zgodnie z tym przepisem, do członków rodziny nie zaliczamy dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, pełnoletniego dziecka, które posiada własne dziecko, oraz dziecka pozostającego w związku małżeńskim.

Co uznaje się za dochód rodziny małoletniej osoby wymagającej opieki? Są to:

• dochody osoby, która wymaga opieki,
• dochody rodziców osoby wymagającej opieki i osoby, z którą rodzic osoby wymagającej opieki wychowuje wspólne dziecko,
• dochody małżonka rodzica osoby, która wymaga opieki,
• oraz osób pozostających na utrzymaniu ww. osób, dzieci w wieku do 25. roku życia.

A jeżeli osoba, która wymaga opieki jest pełnoletnia, na dochód rodziny składają się:

• dochody osoby wymagającej opieki,
• dochody małżonka osoby wymagającej opieki i osoby, z którą osoba wymagająca opieki wychowuje wspólne dziecko,
• oraz osób pozostających na utrzymaniu wymienionych wyżej osób, dzieci, które nie ukończyły 25. roku życia (https://www.gov.pl/web/rodzina/specjalny-zasilek-opiekunczy).

Specjalny zasiłek opiekuńczy 2023

W okresie świadczeniowym trwającym od 1 listopada 2022 roku do 31 października 2023 roku łączny dochód rodziny sprawującej opiekę i osoby wymagającej opieki nadal nie może przekroczyć kwoty 764 zł na osobę. Ponadto zgodnie z art. 16 a ust. 6 ustawy o świadczeniach rodzinnych wysokość zasiłku w 2023 roku wciąż wynosi 620 zł na miesiąc. Kolejna weryfikacja świadczeń rodzinnych nastąpi dopiero w 2024 roku.

Wysokość specjalnego zasiłku zdaniem RPO

Kwota ta wzbudza pewne kontrowersje. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich (RPO) Marcina Wiącka konieczne jest wprowadzenie zmiany wysokości świadczeń rodzinnych. Do RPO stale wpływają wnioski o interwencję w sprawie niedostatecznej wysokości świadczeń dla rodzin z dziećmi, osób z niepełnosprawnością, ich opiekunów, oraz osób w trudnej sytuacji materialnej.

Według Rzecznika należy zwrócić uwagę na rosnące ceny, m.in. energii i ogrzewania, a także wysoki poziom inflacji. Te elementy powinny mieć istotny wpływ na określanie kryteriów dochodowych, które decydują o przyznaniu m.in. specjalnego świadczenia opiekuńczego. RPO podkreśla, że obecnie udzielana pomoc nie spełnia swoich zadań. Wiącek zwraca uwagę na to, że aktualnie obowiązujące prawo dotyczące specjalnego zasiłku opiekuńczego ustala kwotę na skrajnie niskim poziomie. Zdaniem RPO, 620 zł w porównaniu ze świadczeniem pielęgnacyjnym w wysokości 2119 zł wydaje się zupełnie nieuzasadnione.

Potrzebujesz pomocy w uzyskaniu wyższego świadczenia?

Jesteś opiekunem osoby niepełnosprawnej, a otrzymane świadczenia nie spełniają Twoich oczekiwań? Wciąż zastanawiasz się czy spełniasz wszystkie kryteria, aby starać się o świadczenie pielęgnacyjne? Zapraszamy do kontaktu – z naszą pomocą możesz uzyskać 2119 zł miesięcznie na opiekę. Udzielimy Ci profesjonalnej pomocy prawnej. Poprowadzimy sprawę w Twoim imieniu: efektywnie, bez Twojego czynnego uczestnictwa i ponoszenia kosztów w trakcie trwania sprawy.

Źródła:

1. P. Borowiecki, Jakość życia osób z niepełnosprawnością i ich rodzin w perspektywie zewnętrznej i wewnętrznej – przegląd wybranych badań, Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania 2016, 3(20), s. 81-91.
2. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej: Specjalny zasiłek opiekuńczy
3. G. Leśniak, Finansowa pomoc państwa niewystarczająca dla najsłabszych – RPO interweniuje.

https://www.gov.pl/web/rodzina/specjalny-zasilek-opiekunczy

https://www.opiekunosobyniepelnosprawnej.pl/

https://www.pomocopiekunowi.pl/